Prosta wycena przedsiębiorstw przy zastosowaniu reguły kciuka („Rules of Thumb”) – wprowadzenie
Przez Rules of Thumb (reguły kciuka) określa się praktyczne zasady robienia czegoś. Zasady te wynikają raczej z obserwacji i praktyki aniżeli „naukowej” teorii. W oparciu o nie możliwa jest prosta wycena przedsiębiorstw. W tym aspekcie Rules of Thumb stanowią praktyczne reguły stosowane często przez analityków do określenia wstępnej wartości przedsiębiorstwa. Mogą też służyć sprawdzeniu, czy wartość firmy, uzyskana przy zastosowaniu innych „profesjonalnych” metod, jest zbieżna z „praktycznymi regułami” wyceny.
Prosta wycena przedsiębiorstw przy zastosowaniu reguły kciuka ma przede wszystkim zastosowanie do wyceny tzw. małych przedsiębiorstw i profesjonalnych praktyk. (Specyfice wyceny małych przedsiębiorstw poświęcę osobny wpis na blogu.) W ich przypadku bowiem dokonywanie prognoz dochodów na przyszłość jest obarczone znaczną niepewnością. Również ryzyko ich działalności jest trudno kwantyfikowalne. Problematyczne okazuje się też wykorzystanie klasycznych narzędzi do oszacowania ich majątku, szczególnie w zakresie składników niematerialnych. Nie ma także zwykle co liczyć „na znalezienie” podmiotu dostatecznie „porównywalnego” notowanego na publicznym rynku kapitałowym.
Wycena za pomocą reguł kciuka bazuje na rzeczywistych transakcjach kupna-sprzedaży podmiotów należących do wąskiego ściśle określonego sektora działalności. Oczywiście aby powstała określona „praktyczna” reguła kciuka sektor działalności musi być odpowiednio liczny. Przykładami takich sektorów dla których „obowiązują” reguły kciuka są np. agenci nieruchomości, agencje reklamowe, biura rachunkowe, biura podróży, dilerzy samochodów, lombardy, praktyki stomatologiczne, praktyki medyczne, hotele, czy restauracje. Póki co jednakże reguły te w większości przypadków opracowano dla transakcji zachodzących w USA.
Spośród omówionych już w poprzednich wpisach podejść wyceny przedsiębiorstw: majątkowego, dochodowego i porównawczego, reguły kciuka bliskie są podejściu porównawczemu.
Ogólne formuły obliczeniowe Rules of Thumb
Istotą Rules of Thumb jest obliczenie wartości przedsiębiorstwa poprzez zastosowanie iloczynu mnożnika i powiązanej z nim wielkości ekonomicznej. Najczęściej tą wielkością ekonomiczną są przychody ze sprzedaży. Rzadziej, choć również występują, takie wielkości jak EBIT, EBITDA, wysokość uzyskiwanych prowizji, czy też innych dochodów przez właścicieli. Regułę kciuka w oparciu o wielkość przychodów ze sprzedaży prezentuje poniższa formuła:
WP = Mn · S
gdzie:
Mn – mnożnik,
S – przychody ze sprzedaży (liczone zwykle za ostatni rok obrotowy).
Spotyka się również reguły kciuka, gdzie – podobnie jak w metodzie wyceny UEC – wartość przedsiębiorstwa stanowi sumę wartości „majątkowej” przedsiębiorstwa i wartości goodwill. W takim przypadku wartość „majątkową” podmiotu wyraża zwykle wartość jego majątku netto czyli wartość aktywów ogółem pomniejszonych o zobowiązania. (Czasem uwzględnia się jedynie zapasy – Zs). Natomiast iloczyn mnożnika i wielkości ekonomicznej stanowi wartość goodwill’u podmiotu. Taka odmiana Rules of Thumb (w oparciu o mnożnik uwzględniający przychody ze sprzedaży) przedstawia się następująco:
WP = AN + Mn · S
gdzie:
AN – wartość aktywów netto (gdzie aktywa netto = aktywa – zobowiązania i rezerwy na zobowiązania),
pozostałe oznaczenia jak poprzednio.
Przykłady „Rules of Thumb” wybranych sektorów z rynku amerykańskiego
W poniższej tabeli zawarto kilka przykładów Rules of Thomb dla wybranych sektorów rynku amerykańskiego.
| Sektor | Formuła | Średnia wielkość mnożnika |
| Praktyki stomatologiczne | WP = AN + Mn · S | Od 0,25 do 0,35 |
| Biura rachunkowe | WP = Mn · S | Od 0,75 do 1,5 |
| Apteki | WP = Zs + Mn · S | Od 0,25 do 0,45 |
| Firmy architektoniczne i inżynierskie | WP = AN + Mn · S | Od 0,2 do 0,4 |
| Lecznice weterynaryjne | WP = AN + Mn · S | Od 0,75 do 1,25 |
| Detaliczna sprzedaż komputerów i software | WP = Zs + Mn · S | 0,6 |
| Lombardy | WP = Mn · S | Od 0,75 do 1 |
| Usługi pogrzebowe | WP = Zs + Mn · S | Od 0,5 do 1 |
| Restauracje | WP = Mn · S | Od 0,25 do 0,5 |
| Pralnie chemiczne | WP = AN + Mn · S | Od 0,75 do 1,1 |
Źródło: opracowanie własne na podstawie D.Zarzecki, Zastosowanie „reguły kciuka” w wycenie przedsiębiorstw, [w] Studia i Prace Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania, Szczecin, 2009 s. 261-273 oraz J.Kuczowic, Wycena małego przedsiębiorstwa, Wydawnictwo CeDeWu, Warszawa 2017
Prosta wycena przedsiębiorstw za pomocą reguły kciuka – uwagi końcowe
Omawiana prosta wycena przedsiębiorstwa za pomocą „Rules of Thumb” wymaga poniższego komentarza:
- Omówione w niniejszym wpisie Rules of Thumb określane są również mianem „sektorowych formuł wyceny”.
- Za „uniwersalną”, tj. abstrahującą od branży, regułę kciuka, można by uznać wycenę w oparciu o mnożnik EBITDA. (Zobacz wpis: „Czy na podstawie EBITDA możliwa jest szybka wycena firmy?”)
- Wyceny przy zastosowaniu reguły kciuka nie stanowią oddzielnej grupy metod, a jedynie uproszczenie w stosunku do metod uznanych i stosowanych zarówno w środowisku akademickim jak i praktyce gospodarczej.
- Uproszczenie „Rules of Thumb” w stosunku do mnożników wykorzystywanych w typowej metodzie mnożnikowej (podejściu porównawczym) wiąże się przede wszystkim z abstrahowaniem od konkretnych podmiotów na bazie których mnożniki ustalono.
- Wycena w oparciu o regułę kciuka najbardziej zbliżona jest do omówionej wyceny przy zastosowaniu mnożnika EV/S. Tym samym powiela ona jego wady, jednocześnie (bynajmniej częściowo) zachowując jego zalety.
- Jednakże obok wad mnożnika EV/S, wycena w oparciu o metodę kciuka posiada również inne. Jakkolwiek opracowane metody kciuka wyprowadza się z rzeczywistych transakcji, to jednak posiadają one następujące główne wady:
- brak uwzględnienia w formule zarówno kondycji finansowej przedsiębiorstwa będącego przedmiotem wyceny jak i podmiotów porównywalnych,
- brak uwzględnienia specyfiki działania i indywidualnego potencjału wycenianego podmiotu np.
- reputacji klientów,
- marki,
- lokalizacji,
- know-how i stosowanej technologii,
- leasingów, kredytów;
- szeroki zakres wartości mnożnika, co wpływa na rozpiętość wyceny,
- opracowane w przeszłości mnożniki mogą nie przystawać do obecnych realiów,
- wypracowane mnożniki na gruncie rzeczywistych transakcji w USA mogą w znaczącym stopniu odbiegać od realiów polskich; inne są w Polsce warunki ekonomiczne, społeczne, prawne prowadzenia działalności w Polsce aniżeli w USA;
- Z uwagi na powyżej wskazane wady, metoda „Rules of Thumb” może być stosowana jako wstępna lub potwierdzająca metoda wyceny. Nie powinna natomiast stanowić jedynej metody wyceny.
W następnym tygodniu
W następnym tygodniu odpowiem na pytanie: Czy i kiedy należy stosować premie i dyskonta w wycenie?
Autor: Dariusz Stronka
Zobacz naszą ofertę wycen:
wyceny wycena przedsiębiorstwa/ wycena spółki
wycena udziałów wycena zorganizowanej części przedsiębiorstwa
Zapraszamy do komentowania i dzielenia się własnymi spostrzeżeniami