Wycena przedsiębiorstwa dla oceny niewypłacalności spółki – wprowadzenie
Wycena przedsiębiorstwa dla oceny niewypłacalności spółki służy ustaleniu czy doszło do spełnienia przesłanki tzw. „nadmiernego zadłużenia” („niedoboru kapitałowego”) zawartej w art. 11 ust. 2 prawa upadłościowego.
Ze względu na dotkliwe sankcje grożące za nieterminowe złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości, wycena przedsiębiorstwa dla oceny niewypłacalności spółki ma bardzo istotne znaczenie dla członków zarządów spółek.
Kluczową dla omawianej tematyki treść artykułu 11 ust. 2 prawa upadłościowego przedstawiono poniżej.
Artykuł 11 ustęp 2 prawa upadłościowego
1. Dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych.
1a. Domniemywa się, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące.
2. Dłużnik będący osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, jest niewypłacalny także wtedy, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące.
3. Do majątku, o którym mowa w ust. 2, nie wlicza się składników niewchodzących w skład masy upadłości.
4. Do zobowiązań pieniężnych, o których mowa w ust. 2, nie wlicza się zobowiązań przyszłych, w tym zobowiązań pod warunkiem zawieszającym oraz zobowiązań wobec wspólnika albo akcjonariusza z tytułu pożyczki lub innej czynności prawnej o podobnych skutkach, o których mowa w art. 342 ust. 1 pkt 4.
4a. (…).
4b. (…).
5. Domniemywa się, że zobowiązania pieniężne dłużnika przekraczają wartość jego majątku, jeżeli zgodnie z bilansem jego zobowiązania, z wyłączeniem rezerw na zobowiązania oraz zobowiązań wobec jednostek powiązanych, przekraczają wartość jego aktywów, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące.
6. Sąd może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli nie ma zagrożenia utraty przez dłużnika zdolności do wykonywania jego wymagalnych zobowiązań pieniężnych w niedługim czasie.
7. Przepisy ust. 2-6 nie mają zastosowania do spółek osobowych określonych w ustawie z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2020 r. poz. 1526 i 2320, z 2021 r. poz. 2052 oraz z 2022 r. poz. 807), zwanej dalej „Kodeksem spółek handlowych”, w których co najmniej jednym wspólnikiem odpowiadającym za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem jest osoba fizyczna.
Wycena przedsiębiorstwa dla oceny niewypłacalności spółki – specyfika stosowanych metod
Oczywiście, łatwo zauważyć podobieństwo między „nadmiernym zadłużeniem” a ujemną wartością aktywów netto. Podobieństwo to jednakże nie jest doskonałe.
Wartość aktywów netto kalkulowana jest bowiem na podstawie całości aktywów i zobowiązań. Natomiast specyfika obliczeń służących rozstrzygnięciu kwestii spełnienia omawianej przesłanki przejawia się w pomijaniu niektórych aktywów (art. 11 ust. 2 pkt. 3 p.u.) oraz pewnych zobowiązań (art. 11 ust. 2 pkt 4 p.u.).
Wyróżnia się następujące dwa główne warianty metody aktywów netto:
- metodę księgowych aktywów netto,
- metodę skorygowanych aktywów netto (SAN).
Na potrzeby oceny niewypłacalności spółki, każdy z wariantów należy rzecz jasna stosować w wersji dostosowanej do wspomnianej powyżej specyfiki.
Ogólnie mówiąc, metoda księgowych aktywów netto za wartość przedsiębiorstwa uznaje bilansową wartość jego kapitałów własnych. Metoda ta jako standard wartości przyjmuje natomiast wartość księgową.
Wzruszalne domniemanie, o którym mowa w art. 11 ust. 2 pkt. 5 p.u., bazuje na standardzie wartości księgowej. Jak zauważa D.V. Kędzierski jest to wiodący standard wartości w polskim prawie spółek[1]. Należy podkreślić, iż standard wartości księgowej rozumiany jest tu zgodnie z krajowymi regulacjami rachunkowości. W szczególności – w przeciwieństwie do Międzynarodowych Standardów Rachunkowości – nie zakłada bezpośredniego powiązania między wartościami księgowymi a godziwymi.
Metoda SAN bazuje z kolei na – zdefiniowanym w punkcie 7.3.1. Krajowego Standardu Wyceny Przedsiębiorstw – standardzie godziwej wartości rynkowej.
Możliwość obalenia domniemania „nadmiernego zadłużenia”
W zdecydowanej większości rzeczywistych sytuacji, metoda SAN prowadzi do wyższej wyceny niż metoda księgowych aktywów netto. Wynika to z dwóch głównych powodów.
- Po pierwsze, zwykle występuje nadwyżka wartości rynkowej składnika majątku nad jego księgową wartością netto. Znaczna nadwyżka występuje stosunkowo często w odniesieniu do nieruchomości, szczególnie tych nabytych wiele lat temu. Wysoka nadwyżka identyfikowana jest przez biegłego wyceny przedsiębiorstw zwykle też między innymi w przypadku środków trwałych o zerowej wartości księgowej (tj. w pełni zamortyzowanych), które są wciąż sprawne i posiadają wartość użytkową stosunkowo niewiele niższą od swych nowych odpowiedników.
- Po drugie, niektóre (niematerialne) składowe majątku nie są uznawane w rachunkowości za składniki aktywów i stąd całkowicie pomijane w bilansie. W szczególności chodzi tu o takie aktywa jak znak firmowy, patent, czy stali odbiorcy.
Próba obalenia domniemania z art. 11 ust. 2 pkt. 5 p.u. polega zatem zwykle na dążeniu do wykazania, iż przy przyjęciu standardu godziwej wartości rynkowej przesłanka nadmiernego zadłużenia nie jest spełniona. Podejmując taką próbę należy mieć świadomość, iż uznanie przez sąd dowodu przeczącego domniemaniu za niewiarygodny, prowadzi do nałożenia sankcji za nieterminowe złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości.
Dokonując wyceny dostosowaną do wymogów art. 11 ust 2 pkt. 5 p.u. wersją metody SAN zalecane jest zatem przyjmowanie ostrożnych założeń. Chodzi tu zarówno o założenia uzasadniające korekty wartości księgowych składników aktywów do ich wartości rynkowych, jak też o założenia na rzecz uwzględnienia składników majątku niewykazanych w bilansie.
W następnym tygodniu
W następnym tygodniu odpowiem na pytanie: Czym charakteryzuje się wycena na potrzeby przygotowanej likwidacji (pre pack)?
Autor: Dariusz Stronka
Zobacz naszą ofertę wycen:
wyceny wycena przedsiębiorstwa/ wycena spółki
wycena udziałów wycena zorganizowanej części przedsiębiorstwa
[1] Kędzierski D.V., Transakcje lewarowane a ochrona wierzycieli, C H Beck, Warszawa 2020, s. 136